تفکر خلاق و حل مسئله بخش‌های اساسی فرآیند طراحی، برای تبدیل ایده‌ها به نوآوری و شکستن موانع در برابر خلاقیت است. یکی از روش‌های موفق مورد استفاده در تفکر خلاق، تکنیک اسکمپر است. در حالی که تکنیک‌های مختلف تفکر خلاقانه و حل مسئله، مانند طوفان مغزی معکوس، مدل تفکر هورسون، شش کلاه تفکر انتقادی و بازی Lego Serious Play وجود دارد، اما اسکمپر یکی از ساده‌ترین و مستقیم‌ترین روش‌ها به حساب می‌آید. تکنیک اسکمپر مبتنی بر این ایده است که آن چه جدید است، در واقع همان اصلاح چیزهای قدیمی موجود در اطراف ما است.

"هیچ چیز جدیدی در زیر آفتاب وجود ندارد اما چیزهای قدیمی زیادی وجود دارد که ما نمی دانیم."  امبروز بییرس

تنها تعداد کمی از کسب‌وکارها قادر به موفقیت در فروش برابر در چند دهه هستند. اگر مایل هستید که یک یا دو قدم جلوتر از رقبای خود باشید باید به طور مداوم در مسیر نوآوری قرار بگیرید. در نهایت، خلاقیت شما و تیم‌تان مشخص می‌کند چگونه باید در بازار آزاد فعالیت داشته باشید. فقط شرکت‌هایی که محصولات و خدمات جدید را ازائه می‌دهند باعث جذب مخاطب در طولانی مدت می‌شوند.

اسکمپر برای اولین بار توسط باب ابرل، برای پرداختن به سؤالات هدفمند که به حل مشکلات یا خلاقیت در جلسات طوفان مغزی کمک می‌کند، معرفی شد. نام اسکمپر یا SCAMPER مخفف هفت روش است. (Substitute) جایگزین، (Combine) ترکیب، (Adapt) سازگار، (Modify) اصلاح، (Put to Another Use) برای استفاده‌های دیگر، (Eliminate) حذف کردن و (Reverse) معکوس.

Substitute یا جایگزین کردن

توضیح: جایگزین کردن مواد اولیه، فرآیندها، قوانین، محصولات، اجزاء سازنده و … برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-استفاده از لنز به‌جای عینک

-استفاده از انرژی الکتریکی به‌جای بنزین در وسایل نقلیه

سؤالاتی که در این بخش پرسیده می شود:

-چه بخشی از فرآیند را می‌توان بدون تأثیرگذاری بر کل پروژه جایگزین کرد؟

-چه کسی یا چه چیزی بدون تأثیر بر روی روند می‌تواند جایگزین شود؟

-چه بخشی از روند را می‌توان با گزینه‌های بهتری جایگزین کرد؟

-آیا می‌توان زمان یا مکان پروژه را جایگزین کرد؟

-چه اتفاقی می‌افتد که بخشی از پروژه را با دیگری جایگزین کنیم؟

-در چه جای دیگری می‌توانستید محصول را بفروشید؟

-آیا می‌توانیم از جایگزین دیگری از X استفاده کنیم؟

-آیا می‌توانیم دستگاه فعلی را با دستگاه بهتری جایگزین کنیم؟

-آیا می‌توانیم فرآیند را با راهکار ساده‌تر جایگزین کنیم؟

 Combine یا ترکیب کردن

توضیح: ترکیب و ادغام ایده‌ها، استعدادها، منابع، محصولات و … برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-ترکیب تلفن، دوربین، ضبط و پخش صوت در تلفن‌های همراه

-ایجاد یک تیم کاری از ترکیب کارکنان واحدهای مختلف برای کار روی یک پروژه جدید.

بحث در مورد روش ترکیبی می تواند شامل سوالات زیر باشد :

-آیا می‌توانیم دو مرحله از روند را با هم ادغام کنیم؟

-آیا می‌توانیم دو فرآیند را همزمان انجام دهیم؟

-آیا شرکت ما می‌تواند منابع را با شریک دیگری در بازار ترکیب کند؟

-آیا می‌توانیم دو یا چند مؤلفه را با هم مخلوط کنیم؟

-آیا می‌توانیم فناوری‌های X و Y را با هم ترکیب کنیم؟

Adapt یا تطبیق دادن/ سازگار کردن

توضیح: ایجاد سازگاری و تطبیق در ایده‌ها، فرآیندها، محیط، محصولات و … برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-ضدآب ساختن دوربین و ساعت برای استفاده در زیر آب

-ایجاد خمیدگی در ابتدای نی برای نوشیدن آسان‌تر

سازگاری در جلسه طوفان مغزی می‌تواند سؤالات زیر را شامل شود:

-برای رسیدن به نتایج بهتر باید چه تغییری کنیم؟

-در این مورد خاص چه کار دیگری می‌توان انجام داد؟

-چگونه می‌توان روند موجود را بهبود بخشید؟

-چگونه می‌توانیم محصول موجود را تنظیم کنیم؟

-چگونه می‌توان فرایند را انعطاف‌پذیرتر کرد؟

Modify (Magnify / Minify) یا اصلاح کردن (بزرگ یا کوچک کردن)

توضیح: افزایش و یا کاهش ویژگی‌ها، اندازه‌ها، وزن و … محصول برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-افزایش/کاهش اندازه بسته‌بندی محصول مثلاً تولید نوشابه خانواده

-کاهش وزن و ابعاد لپ‌تاپ برای حمل‌ونقل آسان‌تر

سؤالاتی که مطرح می‌شود، عبارتند از:

-چگونه اصلاح فرایند باعث بهبود نتایج خواهد شد؟

-اگر یک پایگاه مصرف دوگانه داشته باشیم چه می‌شود؟

-آیا می‌توانیم فرآیند را تغییر دهیم تا کارآمدتر عمل کنیم؟

-اگر محصول دو برابر اندازه فعلی باشد، چه می‌شود؟

Put to Another Use یا کاربردهای دیگر

توضیح: یافتن سایر کاربردهای یک ایده یا محصول در صنعت دیگر، بخش مشتریان دیگر و … برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-استفاده از زباله برای تولید انرژی

-استفاده از شیشه خالی مربا برای نگهداری حبوبات

سوالات این تکنیک می‌تواند موارد زیر را شامل شود:

-چه بخش‌های دیگری در شرکت می‌تواند از محصول استفاده کند؟

-در صورت استفاده در جای دیگر، مزایای آن برای محصول چیست؟

-چه می‌شود اگر یک بخش از تقسیم بازار را برای محصول فعلی، هدف قرار دهیم؟

-آیا می‌توانیم یک مرحله خاص به فرآیند اضافه کنیم تا جایگزین دیگری شود؟

-از چه راه‌های دیگری می‌توانیم استفاده کنیم؟

-آیا می‌توانیم زباله‌ها را برای استفاده‌های دیگر بازیافت کنیم؟

Eliminate یا حذف کردن

توضیح: حذف یک یا چند بخش از اجزاء یک محصول، فرآیند و … برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-حذف سیم از موس و کیبورد کامپیوتر با استفاده از تکنولوژی wireless

-حذف مراحل و تشریفات دست‌وپاگیر در فرآیندهای اداری و بانکی

سوالات مربوط به این بخش شامل موارد زیر است:

-اگر این قسمت را حذف کنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟

-چگونه می‌توانیم بدون بخش خاصی از پروژه به همان خروجی برسیم؟

-آیا به این قسمت خاص احتیاج داریم؟

-اگر با نیمی از منابع کار می‌کردیم، چه می‌شد؟

Reverse یا وارونه کردن/ بازآرایی

توضیح: تغییر چیدمان و باز آرایی اجزاء یا مراحل یک فرآیند یا محصول برای دست‌یابی به یک ارزش جدید.

مثال‌:

-قرار دادن روزنه بر سر سوزن چرخ خیاطی بجای انتهای آن

-تغییر چیدمان ماشین‌آلات و تجهیزات کارخانه برای دستیابی به بهره‌وری بالاتر

سوالات این بخش شامل موارد زیر است :

-چه اتفاقی می‌افتد، اگر روند را معکوس کنیم؟

-چگونه می‌توانیم وضعیت فعلی را برای خروجی بهتر، تنظیم مجدد کنیم؟

-چه می‌شود اگر آن را رو به عقب در نظر بگیریم؟

-آیا می‌توانیم عناصر را تعویض کنیم؟

بهترین روش نحوه استفاده از تکنیک اسکمپر

ابتدا از یک محصول یا خدمات موجود استفاده کنید. این اقدام می‌تواند در مورد یک محصول، خدمات یا ایده موجود باشد که می‌خواهید آن را بهبود ببخشید و یا می‌تواند یک نقطه شروع عالی برای توسعه آینده باشد. سپس، به سادگی از لیست پایین بروید و در مورد هر یک از عناصر هفتگانه سؤال کنید.

سؤالات را بر روی مقادیر، مزایا، خدمات، نقاط لمس، ویژگی‌های محصول، قیمت‌گذاری، بازارها و اساساً هر جنبه مرتبط دیگری که ممکن است فکر کنید مربوط به نیازهای ایده شما می‌باشد، اعمال کنید. به جواب‌هایی که بدست آورده‌اید، نگاه کنید. آیا هر یک از پاسخ‌ها راه‌حل‌های مناسبی هستند؟ آیا می‌توانید از هر یک از آن‌ها برای ایجاد یک محصول جدید استفاده کنید یا کالای موجود را توسعه دهید؟

ایده‌های خوب را در نظر بگیرید و در مورد آن‌ها بیشتر تحقیق کنید.

با استفاده از تکنیک اسکمپر می‌توان با 7 دیدگاه متفاوت، به بررسی مشکلات پرداخت. این روش کلی‌نگر کمک می‌کند تا بهترین تصمیمی را اتخاذ کنید که موجب خلاقیت و نوآوری و درآمد بیشتر شود. یک کسب‌و کار پر رونق با استفاده از تکنیک اسکمپر می‌تواند تحول زیادی در کسب‌وکار خود ایجاد کند.

یک نمونه موفق برای استفاده از تکنیک اسکمپر

برای یک نمونه موفق که از تکنیک اسکمپر استفاده کرده است می توان شکلات کیت کت را نام برد. کیت کت با تکنیک اسکمپر محصولات متنوع و پر فروشی به بازار ارائه کرده است.

نکات مهم

1. شاید به خاطر سپردن هفت دیدگاه در تکنیک اسکمپر با کلمات انگلیسی کمی سخت باشد. می توان به جای SCAMPER، از عبارت فارسی «حکومت آج» به این صورت استفاده کرد :

-حذف

-کاربرد دیگر

-وارونه سازی

-مناسب کردن برای یک هدف دیگر

-ترکیب

-اصلاح

-جایگزینی

2. برخی از ایده‌هایی که با این سوالات به ذهن ما خطور می‌کند ممکن است عملی نباشد و یا مناسب شرایط کنونی شما نباشد. باید توجه داشت که هدف این تکنیک، خلق ایده‌های بهتر تا حد امکان است.

3. برای دستیابی به نتیجه بهتر می‌توان در کنار تکنیک اسکمپر، از تکنیک‌های دیگر تفکر خلاقانه مانند تفکر استعاری، طوفان فکری یا وارونه سازی بهره برد.

تکنیک اسکمپر چگونه کار می کند؟

هنگام نیاز به تفکر انتقادی چه به صورت فردی و چه در داخل گروه، مجبور کردن ذهن به فکر کردن در یک جریان خاص می‌تواند به ظهور ایده‌های ابتکاری کمک کند که بدون استفاده از یک جریان منظم تفکر، دستیابی به آن‌ها امکان‌پذیر نیست. هدف تکنیک اسکمپر، ارائه هفت رویکرد مختلف تفکر برای یافتن ایده‌ها و راه حل‌های نوآورانه است. در این جا دو مفهوم اصلی وجود دارد که باید قبل از شروع طوفان مغزی با استفاده از تکنیک اسکمپر به خاطر بسپارید. با این وجود هیچ جریان پی در پی در حین انتقال از هر یک از هفت روش تفکر وجود ندارد. برخلاف روش استراتژی خلاق دیزنی، تسهیل گران اسکمپر می‌توانند بدون محدود کردن یک جریان خاص، بین تکنیک‌های مختلف انتقال پیدا کنند. ثانیا، اصل تناسب نیرو باید در جلسات تفکر تطبیق یابد.